Ninni (Türk Halk Edebiyatı - Ders Notları)

Ninni

Anonim halk şiiri Divan-ı Lugat-ı Türk’te, Kaşgarlı Mahmud ninni yerine “Balu Balu/ Bulu Bulu” terimlerini kullanmışlar fakat bu eserde ilk örneği yoktur. Kökeni “ninni” İtalyanca olduğunu iddia edilir fakat yansıtma olduğu için nen-eyle den geldiği için Türkçe olarak kabul edilir (Karaca Oğlan’ın dörtlüğünde geçer).

Ninni, çocukları uyutmak ve susturmak için, beşikteyken ya da kucağındayken söylenen ezgili sözlerdir.

• ·         Türk dünyasında ninni karşılığı :

Kırgızistan – Alday Alday

Doğu Türkistan, Uygur – Allay Allay

Özbekistan – Allo

Kırım Tataristan – Ayya Ayya

Khazakstan – Beşik Jırı, Elde Eldi

Tataristan – Bişik Cırı, Bölü Cırı

Çatay Türkçesi – Elle Elle

Türkiye, Azerbaycan – Laylay

Türkiye, Kerkük – Leyle

Türkiye – Ninni

• ·         Özellikleri :

1.       İlk söyleyen unutulmuştur.

2.       Çoğu zaman söyleyen kızlardır.

3.       Kelime yapısı bölgenin dil özelliği taşır.

4.       Eskiden hece vezniyle söylemiştir.

5.       Pedagojik formasyonu, beşikteyken çocuk milli ve dini terbiyeyi almış olacaktır.

6.       Dinlediği ilk ezgili sözler.

7.       Kalıp ifade vardır.

(Başta : dandini dandini dan iki... ; eee... dedim/yavrum ; hu hu hu Allah ; hu hu hu kuşu ; kızım kızım benim kızım ; ninni dedim/derim)

(Sonda : eee... eee ; hu... hu... ; ninni ninni ninni/nenni nenni nenni ; piş piş piş ; uyusun da büyüsün)

8.       7-8 heceli, 4 mısradan oluşur.

9.    Kafiyelenir {a. Mesnevi (aabb) ; b. Mani (aaxa) ; c. Koşmanın ilk dörtlüğü (abab/xaxa) ; d. 5-6 mısralı kendi aralarında kafiyeli olanlar (aaaaaa)}

• ·         Sınıflandırılması :

Çocuklara göre :

1)      Erkek çocukları için,

2)      Kız çocukları için,

3)      Hem erkek hem kız çocukları için söyleyen ninniler

Söyleyiş sebepleri :

1)      Avutmak için,

2)      Uyutmak için,

3)      Oynatmak için söyleyen ninniler

Konulara göre :

1)      Dini, kutsi, fikri

2)      Efsane, ağıt türü

3)      Dilek ve temenni

4)      Sevgi

5)      Övgü, yergi

6)      Şikayet, teesür

7)      Ayrılık, gurbet

8)      Vaad

9)      Tehdit, korkutma

Ninni’den bir başka türü, söyleyen belli olanlara taklidi ninni deniyor. Taklidi ninni söyleyen, Şeyh Galib, Şakir, Şeref Hanım, Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gökalp, Nezhiye Araz.

Türkiye’den Arif Nihat Asya, Azerbaycan topraklarından ise Halil Rıza, Nebi Hazri, Bahtiyar Vahapzade gibi bazı şairler ninni ilhamıyla şiirler yazar.